Web3 Nedir? Ufukta Merkeziyetsiz Bir İnternet Göründü

Web3, merkeziyetsiz web olarak da bilinir. İnternetin geleceği için bir vizyondur ve teknoloji şirketleri, uzmanlar ve internet kullanıcıları arasında ilgi görmektedir. Web3, merkeziyetsiz web tabanlı sistemler ve uygulamalar oluşturmak ve bunlara erişmek için bir modeldir, yani tek bir kontrol noktasına veya otoriteye ihtiyaç duymaz. Bunun yerine, bilgileri doğrulamak için bir bilgisayar ve kullanıcı ağına ihtiyaç duyar. Bu sayede daha fazla güvenlik, şeffaflık ve kapsayıcılık sağlar.

Bu yazıda, Web 3.0’ın tarihini, vizyonunu ve uygulanmasında blok zinciri ve kripto paranın nasıl önemli bir rol oynadığını inceleyeceğiz.

İnternetin son birkaç on yılda nasıl geliştiğini anlayarak başlayalım.

İnternetin Tarihçesi

Kesin tarihler açısından net bir ayrım olmamasına ve geçişler sırasında aralarında bazı örtüşmeler olmasına rağmen, internetin üç aşamada geliştiğini düşünebiliriz: Web 1.0, Web 2.0 ve Web 3.0. Bu bölümde, bu aşamaların nasıl geliştiğini anlayacağız.

Web 1.0 

Web 1.0, internetin 1980’lerin sonlarına denk gelen başlangıcını ifade eder. Bu aşamada okunabilen ve göz atılabilen ancak etkileşimde bulunulamayan bir dizi statik HTML web sayfası vardı. Bu web sayfalarındaki içerik genellikle birkaç katılımcı tarafından oluşturulur ve kitleler tarafından kullanılırdı. Bu nedenle, genellikle “salt okunur web” olarak adlandırılır.

Web 2.0 

Daha dinamik olan “okunabilir, yazılabilir web” Web 2.0’a geçiş 2000’lerin başında gerçekleşti. İnternetin çoğunlukla bilgi yayınlamak için kullanıldığı Web 1.0’ın aksine, Web 2.0 daha iş birlikçi bir ortam yarattı. 

Sosyal medya gibi iş birlikçi platformların ve Uber ve Netflix gibi hizmet tabanlı uygulamaların ortaya çıkması, insan iletişiminin çoğunu kolaylaştırmaya yardımcı oldu. Birdenbire dünyanın dört bir yanında yaşayan kişilerle anlamlı bir şekilde etkileşime girebilmeye başladık. 

Web 2.0 bizi bir araya getirirken dijital etkileşimlerimizin artması dijital veri üretiminin de artması anlamına geliyordu. Merkezî platformlar bu etkileşimleri kolaylaştırdığı için Facebook, Twitter, Google ve Amazon gibi şirketler kullanıcı verilerine erişim sağladı. 

Bu erişim nedeniyle şirketler, kullanıcı verilerine dayalı bir reklam ekonomisinde bir ağ etkisi yaratmak için yarışmaya başladı. Bu ekonomide, daha fazla veri, daha fazla güç ve gelir demektir ancak kullanıcıların bu faydalarda bir payı yoktur. 

İşte bu yüzden daha adil, daha demokratik, merkeziyetsiz bir internet vizyonu ortaya çıktı.

Sonraki Aşama: Web 3.0 Nedir?

Web 3.0, internetin sonraki aşaması, yani “okunabilir, yazılabilir ve güvenilir web” olarak ortaya çıktı. Web 3.0, eşler arası işlemler, kullanıcı tarafından kontrol edilen veriler, alaka düzeyi, gizlilik ve kazanç elde etme yoluyla herkese fayda sağlayan bir internet yaratmaya yönelik bilinçli bir çabadır. Blok zinciri teknolojisi, makine öğrenimi ve IoT’deki gelişmelerle birlikte bu vizyonun uygulanmasında önemli bir role sahiptir. 

Makine öğrenimi algoritmaları, verileri birbirine bağlayarak, veri noktaları arasındaki ilişkileri anlayarak ve insana benzer şekilde özerk kararlar alarak günümüzde yaşam biçimimizi zaten değiştiriyor. Bunu blok zinciri teknolojisi özellikleriyle birleştirdiğinizde, Web 3.0’ın birbirine bağlı, akıllı bir internet yaratma hedefi daha net hâle geliyor.

Sonraki bölümünde, Web 3.0’da beklenen olası uygulamalar ile değişikliklere ve bunların Web 2.0’dan nasıl farklı olduğuna bakacağız.

Web 3.0’ın Arkasındaki Vizyon: Çoğunluğa Dayalı Mutabakat

Veri Demokrasisi

Web 3.0, verileri demokratikleştirmeye çalışır. Mevcut merkezî bilgisayardan merkeziyetsiz veri yapılarına geçiş yapan bir mimari önerir.

Merkeziyetsiz bir veri yapısı, birbirine bağlı bir grup bilgisayarı ifade eder ve her bilgisayarın bir düğüm, doğrulayıcı, geliştirici ya da sadece ağda bir katılımcı olarak belirli bir rolü vardır. Ağdaki tüm bilgisayarların bilgiye erişim düzeyi aynıdır ve veriler, güvenli zaman damgalarına sahip ve değiştirilemez olup ağdaki tüm katılımcılar tarafından görülebilir. 

Güvenlik ve Gizlilik

Birçok bilgisayarda veri dağıtımı gizlilik endişelerini gündeme getirebileceğinden, Web 3.0 bu sorunu kriptografi yoluyla çözer. Ağda depolanan veriler şifrelenir; böylece verilere yalnızca doğru anahtara sahip düğüm erişebilir.

Web 3.0’ın bir yeniliği olan güvenli dijital kimlikler, veri gizliliğini de destekler. Dijital kimlikler anonim, tamamen şifreli ve platformlar arası olacaktır. Buna ek olarak, reklam, bu dijital kimliklere bağlı kullanıcı rızasına dayanacaktır, bu da Web 2.0’dan farklı olarak, kullanıcıya ilan görmek isteyip istemediğinin sorulabileceği anlamına gelir.

Blok zinciri teknolojisinin kullanılması, tek bir hata noktası olmadığı için veri güvenliğini de artırır. Veri defterinin bir kopyası ağdaki tüm düğümlerde bulunduğundan, bilgisayar korsanlığı yapmak için korsanlarının aynı anda çok sayıda düğüme erişmesi gerekir. Bu güvenlik seviyesini aşmak imkânsız olmasa da son derece zor ve pahalıdır. 

Doğrulanabilirlik ve Yönetişim

Mevcut yönetişim sistemimizde, mal ve hizmetlerin teslimatı yasal sözleşmelerle garanti altına alınır. Ancak, bu sözleşmelerin uygulanması, her aşamada aracıların bulunduğu uzun ve pahalı bir süreçtir. Bu nedenle, yasal bir anlaşmaya sahip olmak sizi korusa da bu sistem hem verimsizdir hem de hatalara ve gecikmelere eğilimlidir.

Akıllı sözleşmeler kullanan Web 3.0, güven gerektirmeyen bir yönetişim sistemi aracılığıyla bu sorunu çözebilir. Akıllı sözleşmeler, başlangıçta her iki tarafın da karşılıklı olarak üzerinde anlaştığı koşullara sahip açık kaynaklı kod parçalarıdır. Önceden tanımlanmış koşullar yerine getirildikten sonra sözleşme otomatik olarak gerçekleştirilir. 

Akıllı sözleşmelerin kullanılması, hizmetleri doğrulanabilir ve kolayca uygulanabilir hâle getirir. Örneğin, blok zinciri teknolojisini ve IoT özellikli sensörleri entegre ederek, bir varlığın çok parçalı bir tedarik zincirinde taşınıp taşınmadığını doğrulayabilirsiniz. 

Benzer şekilde, dünyanın herhangi bir yerinden hizmet alabilir ve bu hizmetlerin ödemelerini sözleşme tarafından belirlenen kilometre taşlarına göre doğrudan ve otomatik olarak yapabilirsiniz. Doğru bir şekilde uygulanırsa bu, anlaşmaların izleme maliyetini ve işlem denetimini önemli ölçüde azaltacaktır. 

Ekonomik Modeller

Web 3.0, kullanıcı ve hizmet sağlayıcılar arasındaki uçurumu ortadan kaldırarak sürdürülebilir ve ölçeklenebilir yeni bir küresel ekonomi inşa etmeyi amaçlamaktadır. Blok zinciri tabanlı teknoloji, kullanıcıların işlemleri aracılar olmadan gerçek zamanlı olarak yönetip kapatmasına olanak tanıyacaktır. Ayrıca, ekonomik teşvikler ve cezalar, ağdaki tüm bilgisayarların doğru ve dürüst davranmasını sağlar.

Bunun gerçek dünyada nasıl çalıştığını anlamak için merkeziyetsiz finans örneğini ele alalım. DeFi, bankalar aracılığıyla sunulan geleneksel finansal işlem türlerine benzer bir borç verme, borç alma ve stake etme ekosistemi sağlar.

En önemli avantajı, DeFi’nin belirli bir coğrafi konumda olma veya geleneksel bankacılık hizmetlerine erişim ihtiyacını ortadan kaldırmasıdır. Madenciler ve stake edenler gibi ağ aktörleri işlemleri doğrular ve ağı çalışır durumda tutmak için teşvikler alırlar.

Benzer şekilde, artık fikri mülkiyetin korunmasına yardımcı olan ve aynı zamanda herkesin açık artırmalara katılmasına olanak tanıyan (daha önce yalnızca özel satışlar veya kişiler aracılığıyla mümkündü) değiştirilemez tokenleriniz, yani NFT’lerimiz var.

Blok zinciri ayrıca bireysel kullanıcı katkılarına değer biçmemize olanak tanır ve bu da ağa katılımı teşvik eder. Aşağıda ele alacağımız Brave tarayıcısı buna bir örnektir.

Bu yeni teknolojiyi keşfettikçe yalnızca blok zincirinin değiştirilemez teknolojisinin sağladığı özgürlük düzeyi sayesinde mümkün olan yeni iş modelleri ortaya çıkacaktır.

Web 3.0’ın Avantajları

Merkeziyetsiz web olarak da bilinen web3’ün çeşitli avantajları vardır:

Artırılmış Güvenlik

Web3 sistemleri tek bir kontrol noktasına ihtiyaç duymadığından bilgisayar korsanlarına, ihlallere ve diğer siber saldırılara karşı daha az savunmasızdır. Dolayısıyla bu sistemler hassas bilgileri depolamak ve paylaşmak için daha güvenli seçeneklerdir.

Daha Fazla Şeffaflık

Merkeziyetsiz sistemler, tüm kullanıcıların aynı bilgilere erişmesine olanak tanıyarak verilerin doğruluğunun ve gerçekliğinin doğrulanmasını kolaylaştırır. Bu, çevrim içi işlem ve etkileşimlerde güveni ve hesap verebilirliği artırabilir.

Gelişmiş Gizlilik

Web3 sistemleri, kullanıcıların kişisel bilgilerini korumak için genellikle şifreleme kullanır ve geleneksel web sistemlerine kıyasla ekstra bir gizlilik katmanı sağlar.

Kapsayıcılık

Merkeziyetsiz sistemlerde, konumları veya kaynakları fark etmeksizin tüm kullanıcılar için sağlanan katılım ve erişim imkânları daha fazladır. Böylece daha adil ve kapsayıcı bir çevrim içi ortam yaratılır.

Gelişmiş Ölçeklenebilirlik

Merkeziyetsiz sistemler, bilgileri doğrulamak için bir bilgisayar ağına bağlı olduklarından potansiyel olarak geleneksel web sistemlerinden daha büyük bir işlem ve etkileşim hacmini işleyebilirler.

Web3 Eleştirileri

Bu modelin çeşitli avantajları olsa da ortaya atılan çeşitli eleştiriler de vardır. Bunlar arasında, merkeziyetsiz sistemlerin karmaşıklığı, geleneksel web sistemlerine kıyasla sınırlı işlevsellik, yasal düzenleme eksikliği, olası performans sorunları ve internet kullanıcıları arasındaki farkındalık eksikliği vardır.

Karmaşıklık

Merkeziyetsiz sistemlerin kurulumu ve kullanımı karmaşık olabilir, bu da ortalama bir internet kullanıcısı için daha az erişilebilir oldukları anlamına gelir. Dolayısıyla benimsenme ve kullanılma oranları düşebilir.

Sınırlı İşlevsellik

Bazı merkeziyetsiz sistemler, geleneksel web sistemlerine kıyasla sınırlı özelliklere sahip olabilir ve bu da daha az kullanışlı ve çekici olarak değerlendirilmelerine yol açabilir.

Yasal Düzenleme Eksikliği

Merkeziyetsiz sistemler tek bir kurum tarafından kontrol etmediğinden geleneksel web sistemleriyle aynı yasal düzenlemelere tabi olmayabilirler. Bu, belirsizliğe yol açabilir ve kullanıcı için olası riskler oluşturabilir.

Performans Sorunları

Merkeziyetsiz sistemler, daha karmaşık olduklarından ve bir bilgisayar ağına bağımlı olduklarından geleneksel web sistemlerine kıyasla daha yavaş performans gösterebilir.

Farkındalık Eksikliği

Birçok internet kullanıcısı, merkeziyetsiz sistemlere ve faydalarına aşina değildir, bu da bu sistemlerin benimsenme ve kullanılma oranlarını düşürebilir.

Web 3.0’ı Kullanmak İçin Araçlar

Web3’e erişmek ve Web3 ile etkileşime girmek için kullanılabilecek çeşitli araçlar vardır. Bu araçlardan bazıları şunlardır:

Web3 Tarayıcıları

Bunlar, merkeziyetsiz uygulamalara (dApp’ler) erişmek ve merkeziyetsiz web ile etkileşim kurmak için tasarlanmış özel tarayıcılardır. Örnekler arasında Brave, MetaMask ve Cipher sayılabilir.

Merkeziyetsiz Borsalar

Bunlar, kullanıcıların merkezî bir otoriteye ihtiyaç duymadan merkeziyetsiz bir şekilde kripto para ve diğer varlıkları alıp satmalarına olanak tanıyan platformlardır. Örnekler arasında Uniswap, Kyber Network ve 0x sayılabilir.

Merkeziyetsiz Depolama Çözümleri

Bu platformlar, kullanıcıların verileri doğrulamak ve güvence altına almak için bir bilgisayar ağı kullanarak verileri merkeziyetsiz bir şekilde depolamasına olanak tanır. Örnek olarak IPFS ve Storj verilebilir.

Merkeziyetsiz Kimlik Çözümleri

Bunlar, kullanıcıların dijital kimliklerini merkeziyetsiz ve güvenli bir şekilde depolamalarına ve yönetmelerine olanak tanıyan platformlardır. Örnek olarak uPort ve Civic verilebilir.

Akıllı Sözleşme Platformları

Bu platformlar, kullanıcıların blok zinciri tabanlı teknolojileri kullanarak kendi kendini yürüten sözleşmeler oluşturmasına ve yürütmesine olanak tanır. Örnek olarak Ethereum ve EOS verilebilir.

Web 3.0’ın Önemli Zorlukları

Web3’ün şu anda karşı karşıya olduğu birkaç önemli zorluk vardır:

Ölçeklenebilirlik

Merkeziyetsiz sistemler büyük hacimli işlem ve etkileşimleri idare etmekte zorlanabilir, bu da performans sorunlarına ve daha düşük hızlara yol açabilir.

Kullanıcı Deneyimi

Merkeziyetsiz sistemlerin karmaşıklığı, bunları ortalama bir kullanıcı için anlaşılması ve kullanılması zor hâle getirerek benimsenme ve kullanılma oranlarını düşürebilir.

Yasal Düzenleme

Merkeziyetsiz sistemler geleneksel web sistemleriyle aynı yasal düzenlemelere tabi değildir, bu da belirsizliğe yol açabilir ve kullanıcılar için olası riskler oluşturabilir.

Geleneksel Sistemlerle Entegrasyon

Merkeziyetsiz sistemler geleneksel web sistemleriyle entegre olmakta zorlanabilir, bu da potansiyel etkilerini ve benimsenmelerini sınırlayabilir.

İnternetin Geleceği

İnternetin geleceği çok sayıda tartışma ve spekülasyona yol açmaktadır. İnternetin gelecekte tam olarak nasıl görüneceğini tahmin etmek zor olsa da dikkate değer birkaç eğilim ve gelişme vardır:

Artan Merkeziyetsizlik

Blok zinciri tabanlı, eşler arası ağlar ve merkeziyetsiz uygulamalar (dApps) gibi teknolojilerin yükselişiyle internet muhtemelen zaman içinde daha merkeziyetsiz bir hâle gelecektir. Bu, çevrim içi sistemlerde ve uygulamalarda güvenliği, şeffaflığı ve kapsayıcılığı artırabilir.

Fiziksel Dünya ile Daha Fazla Entegrasyon

İnternet; akıllı evler, sürücüsüz arabalar ve endüstriyel makineler gibi çok çeşitli fiziksel cihaz ve sistemleri birbirine bağlamak ve kontrol etmek için giderek daha fazla kullanılmaktadır. Bu eğilimin gelecekte de devam etmesi muhtemeldir.

Yapay Zekâ Kullanımının Artması

Yapay zekânın internetin geleceğinde giderek daha önemli bir rol oynaması ve çok çeşitli çevrim içi uygulama ve hizmetlerde verimliliği, doğruluğu ve kişiselleştirmeyi geliştirmeye yardımcı olması beklenmektedir.

Gizliliğe Daha Fazla Önem

İnternet kullanıcıları kişisel verilerine ve gizliliklerine yönelik risklerin daha fazla farkına vardıkça bu bilgilerin çevrim içi ortamda korunmasına daha fazla vurgu yapılması muhtemeldir. Bu bağlamda şifreleme, merkeziyetsiz sistemler ve diğer gizlilik artırıcı teknolojilerin kullanımı söz konusu olabilir.

Devam Eden Küreselleşme

İnternet hâlihazırda dünyanın dört bir yanındaki insanları ve toplulukları birbirine bağlamada önemli bir rol oynamıştır ve bu eğilimin gelecekte de devam etmesi muhtemeldir.

Web3 İnternetin Geleceğidir

DeFi protokollerinin, Web 3.0 cüzdanlarının, blok zinciri alan adlarının ve tarayıcıların ortaya çıkmasıyla, bildiğimiz internet hızla değişiyor. Web 3.0’ın bulut bilişim, artırılmış gerçeklik, blok zinciri teknolojisi ve IoT gibi birçok yönü günümüzde hâlâ ilk aşamalarındadır. 

Ancak, Web 2.0’ın evriminde olduğu gibi, Web 3.0’ın meyvelerini vermesi de muhtemelen yıllar değil, on yıllar alacaktır. Web 2.0 ve Web 3.0 arasındaki geçiş, tüm ana yapı taşları yerine oturana kadar tam olarak gerçekleşmeyecektir.

Bununla birlikte, Web 3.0 teknolojilerinden bazılarını bugün kullanmaya ve deneyimlemeye başlayabilir ve bu paradigma değişiminin ön saflarında yer alabilirsiniz. Başlangıç olarak, çeşitli hizmetlere ve pazar yerlerine erişmek için kullanılabilecek, kısa süre önce piyasaya sürülen OKX Web 3.0 cüzdan uzantısına göz atabilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular

Web3 Nedir ve Nasıl Çalışır?

Merkeziyetsiz web olarak da bilinen Web3, merkeziyetsiz web tabanlı sistemler ve uygulamalar oluşturmak ve bunlara erişmek için bir modeldir, yani tek bir kontrol noktasına veya otoriteye ihtiyaç duymaz. Bunun yerine, bilgileri doğrulamak için bir bilgisayar ve kullanıcı ağına ihtiyaç duyar. Bu sayede daha fazla güvenlik, şeffaflık ve kapsayıcılık sağlar. Web3 teknolojileri arasında blok zinciri, eşler arası ağlar ve merkeziyetsiz (dApps) yer almaktadır.

Basit Bir İfadeyle Web3 Nedir?

Web3, merkeziyetsiz, yani tek bir merkezî otoriteye veya kontrol noktasına ihtiyaç duymayan bir internet oluşturma ve kullanma yöntemidir. Web3 bunun yerine bilgileri doğrulamak için bir bilgisayar ve kullanıcı ağına bağlıdır. Bu sayede daha fazla güvenlik, şeffaflık ve kapsayıcılık sağlayabilir.

Web3’ün Amacı Nedir?

Web3’ün amacı, geleneksel, merkezî sistemler yerine merkeziyetsiz sistemlere güvenerek daha güvenli, şeffaf ve kapsayıcı bir çevrim içi ortam yaratmaktır. Merkeziyetsiz sistemler, saldırılara ve ihlallere karşı daha az savunmasız oldukları için potansiyel olarak daha fazla güvenlik sunabilir. Ayrıca, daha fazla şeffaflık sunarlar çünkü tüm kullanıcılar aynı bilgilere erişebilir ve bunların doğruluğunu teyit edebilir. Ek olarak, merkeziyetsiz sistemler daha kapsayıcıdırlar zira konumları veya kaynakları fark etmeksizin tüm kullanıcılar için daha fazla katılım ve erişime olanak tanırlar.

Web3 Teknolojisi Nedir?

Web3 teknolojisi, merkeziyetsiz web tabanlı sistemler ve uygulamalar oluşturmak ve bunlara erişmek için kullanılan araçları ve platformları ifade eder. Bu teknolojiler arasında blok zinciri, eşler arası ağlar, merkeziyetsiz uygulamalar (dApps), merkeziyetsiz borsalar, merkeziyetsiz depolama çözümleri, merkeziyetsiz kimlik çözümleri ve akıllı sözleşme platformları yer almaktadır.

Web3 Dünyayı Nasıl Değiştirecek?

Merkeziyetsiz web olarak da bilinen Web3, internette ve internetin kullanım biçiminde önemli değişiklikler yaratma potansiyeline sahiptir. Geleneksel, merkezî sistemler yerine merkeziyetsiz sistemlere dayanan Web3, çevrim içi sistem ve uygulamalarda güvenlik, şeffaflık ve kapsayıcılığı artırabilir. Bunun, finans ve sağlık hizmetlerinden eğitim ve yönetişime kadar birçok endüstri ve sektörde geniş kapsamlı etkileri olabilir. Ayrıca Web3, internet ile fiziksel dünya arasında daha fazla entegrasyona ve yapay zekâ ile diğer gelişmekte olan teknolojilerin daha fazla kullanılmasına olanak sağlayabilir.