Geçici Zarar Nedir ve Nasıl Önlenir?

Geçici zarar, otomatik piyasa yapıcı (AMM) olarak da bilinen bir merkeziyetsiz finans (DeFi) piyasa yapıcı (MM) protokolüne likidite sağlanırken ortaya çıkabilecek bir risktir. Kalıcı bir sermaye kaybından ziyade likidite sağlayıcısının pozisyonunu elinde tutması hâlinde geri alınabilecek geçici bir zarar olduğundan “geçici” olarak adlandırılır.

DeFi’de AMM’ler, emirleri gerçekleştirmek için kullanılabilecek bir likidite havuzu sağlayarak alıcılar ve satıcılar arasındaki al-sat işlemlerini kolaylaştırmak amacıyla kullanılır. Likidite sağlayıcılar (LP’ler), bu likiditeyi sağlama karşılığında AMM tarafından oluşturulan işlem ücretlerinin bir kısmını kazanabilirler. Bu süreç, likidite madenciliği olarak bilinir. Bununla birlikte, kripto para fiyatlarının dalgalanması nedeniyle likidite madenciliğinde bir risk söz konusudur. AMM’nin likidite havuzundaki varlığın fiyatında önemli ölçüde dalgalanma olursa, LP’lerin varlıklarının değeri başlangıç değerinden farklı olabilir ve bu da geçici zarara neden olur.

Bu makalede geçici zararın ne olduğunu ve bundan nasıl kaçınılabileceğini açıklayacağız. Bununla birlikte, geçici zararı anlamak için AMM protokollerindeki likidite havuzlarının nasıl çalıştığını anlamamız gerekir.

AMM Likidite Havuzları Nasıl Çalışır?

AMM destekli bir protokolün kullanıcılarının tokenleri swap etmeleri için, kullanılabilecekleri likidite havuzlarının olması gerekir. Örneğin, bir trader USDT karşılığında 1 ETH satmak isterse, 1 ETH’yi alıp 1.000 USDT verebilecek bir likidite havuzu olması gerekir (ve basitçe açıklamak adına, 1 ETH’nin 1.000 USDT’den işlem gördüğünü ve ücretleri dikkate almadığımızı varsayalım). USDT satılıp ETH alınan durumda da aynısı geçerlidir. 

İşlem hacimleri arttıkça, bu tür bir likiditeye olan ihtiyaç da artar ve işte bu noktada LP olmak isteyenler devreye girer. Bu kullanıcılar, bir çiftin iki dijital para birimini (bu durumda ETH ve USDT) protokolün ilgili havuzuna önceden belirlenmiş bir oranda (genellikle 50/50) yatırabilirler.

Örneğin, 10 ETH’si olan bir LP, ETH/USDT havuzuna 50/50 oranında likidite eklemek isterse 10 ETH ve 10.000 USDT yatırması gerekir (1 ETH = 1.000 USDT olduğunu varsayarsak). Taahhüt ettiği havuzda toplam 100.000 USDT değerinde varlık (50 ETH ve 50.000 USDT) varsa payı 20.000 USDT / 100.000 USDT x 100 = %20 olacaktır.

LP’nin belirli bir havuzdaki pay oranını dikkate almak önemlidir çünkü LP, varlıklarını akıllı bir sözleşme aracılığıyla havuza taahhüt ettiğinde veya yatırdığında, otomatik olarak LP tokenleri alacaktır. Bu tokenler, LP’ye havuzdan payını istediği zaman çekme hakkı verir. Yukarıdaki örneğimizde bu pay havuzun %20’sidir. 

İşte tam da bu noktada geçici zarar kavramı devreye girer. LP’ler, belirli bir token sayısına değil, havuzdaki paylarını alma hakkına sahip olduklarından, yatırdıkları varlıkların fiyatının önemli ölçüde artması durumunda başka bir risk katmanına (geçici zarar) maruz kalırlar.

Geçici Zarar Nedir?

Geçici Zarar ya da IL, varlık değerinin zaman içindeki ortalama kaybının bir ölçümüdür. Bu, yatırımcıların yatırım kararlarında hem kısa vadeli dalgalanmayı hem de uzun vadeli düşüşü dikkate almasına olanak tanıdığı için DeFi’de önemli bir kavramdır.

Geçicilik, merkeziyetsiz finans uygulamalarının kilit bir özelliğidir. DeFi protokolleri, varlıkların değerini kimse, hatta yayınlayan bile kontrol edemeyecek şekilde tasarlanmıştır. IL, belirli bir varlığın zaman içinde ortalama değer kaybını ifade eder ve yatırımcıların belirli varlıklara yatırım yapıp yapmayacağına karar vermelerine yardımcı olabilir.

Geçici Zarar, birden fazla borsadan alınan geçmiş piyasa verileri kullanılarak hesaplanır. Bu, farklı varlıkları karşılaştırmamıza olanak tanır ve bunlardan hangisine yatırım yapacağımızı seçerken faydalıdır. 

Geçici Zarar Nasıl Gerçekleşir?

İşlemleri kolaylaştırmak için otomatik piyasa yapıcıları (AMM’ler) kullanan merkeziyetsiz finans (DeFi) platformlarında al-sat yaparken geçici zarar meydana gelebilir. AMM’ler, varlıkların fiyatlarını belirlemek ve işlem gören varlıkların bir bakiyesini tutarak piyasadaki likiditeyi korumak için algoritmalar kullanır. Trader bir AMM’de al-sat işlemi gerçekleştirdiğinde, platform likidite havuzundaki varlıkların bakiyesini işleme uygun hâle getirir.

İşlemin gerçekleştirildiği zaman ile uzlaşma zamanı arasında varlığın fiyatında önemli ölçüde değişiklik olursa, işlem aksi takdirde başarılı olsa bile trader açısından zarara neden olabilir. Bunun nedeni, AMM’nin likidite havuzundaki varlıkların değerinin fiyat değişikliği nedeniyle değişmesi, bunun da işlem gören varlıkların değeri ile AMM tarafından sağlanan likidite değeri arasında bir tutarsızlığa yol açmasıdır.

Örneğin, trader bir AMM kullanarak varlık satın alırsa ve varlığın fiyatı işlem tamamlanmadan önce önemli ölçüde artarsa, trader bu işlemden kâr edebilir ancak aynı zamanda geçici zarara uğrayabilir. Bunun nedeni, AMM’nin likidite havuzundaki varlığın değerinin artması ve bunun da AMM tarafından sağlanan likiditenin değerinin düşmesine yol açmasıdır. Traderın al-sat işleminden elde ettiği kâr, bu zararı dengelemek için yeterli olmayabilir ve bu da trader açısından genel bir zarara neden olur.

Öte yandan, işlem tamamlanmadan önce varlığın fiyatı önemli ölçüde düşerse trader geçici bir kazanç elde edebilir. Bunun nedeni, AMM’nin likidite havuzundaki varlığın değerinin düşmesi ve bunun da AMM tarafından sağlanan likiditenin değerinin artmasına yol açmasıdır. Bu durumda, traderın al-sat işleminde uğradığı zarar, geçici kazançla dengelenebilir ve trader için genel bir kârla sonuçlanabilir.

Geçici zararın yalnızca geçici bir olgu olduğunu ve varlığın fiyatı orijinal seviyesine dönerse geri alınabileceğini unutmamak önemlidir. Bununla birlikte, varlık fiyatı orijinal seviyesine geri dönmezse geçici zarar kalıcı zarar hâline gelebilir.

Geçici Zararı Hesaplama

Örneğimizde, 1 ETH’nin fiyatı o anda 1.000 USDT idi ancak fiyatın iki katına çıktığını ve 1 ETH’nin 2.000 USDT’den işlem görmeye başladığını varsayalım. Havuz algoritmik olarak ayarlandığından, varlıkları yönetmek için bir formül kullanır. En temel ve yaygın olarak kullanılan formül, DEX platformu Uniswap tarafından popüler hâle getirilen sabit çarpım formülüdür.

Basitçe ifade etmek gerekirse formül şöyledir: ETH likiditesi x token likiditesi = sabit çarpım

Yukarıdaki örnekten aldığımız değerlerden (50 ETH ve 50.000 USDT) şu sonucu elde edebiliriz: 50 x 50.000 = 2.500.000

Benzer şekilde, havuzdaki ETH fiyatı şu formülle elde edilebilir: token likiditesi / ETH likiditesi = ETH fiyatı 

Örnekteki değerleri uyguladığımızda şu sonucu elde edebiliriz: 50.000 / 50 = 1.000 USDT (yani 1 ETH’nin fiyatı).

ETH fiyatı 2.000 USDT olarak değiştiğinde, havuzda tutulan ETH ve USDT oranını belirlemek için şu formülleri kullanabiliriz:

• ETH likiditesi = karekök (sabit çarpım / ETH fiyatı)
• Token likiditesi = karekök (sabit çarpım x ETH fiyatı)

Burada örneğimizden alınan verileri uyguladığımızda, 2.000 USDT olan yeni ETH fiyatı bize şu sonucu verir:

• ETH likiditesi = karekök (2.500.000 / 2.000) = ~35,355 ETH
• Token likiditesi = karekök (2.500.000 x 2.000) = ~70.710,6 USDT

Bu doğruluğu, 2.500.000: 35,355 x 70.710,6 = ~ 2.500.000 (yani yukarıda belirtilen başlangıçtaki sabit çarpımla aynı) olan aynı sabit çarpıma ulaşmak için ilk denklemi (ETH likiditesi x token likiditesi = sabit çarpım) kullanarak teyit edebiliriz.

Dolayısıyla, fiyat değişiminden sonra diğer tüm faktörlerin sabit kalacağını varsayarsak, havuzda başlangıçtaki 50 ETH ve 50.000 USDT’ye kıyasla kabaca 35 ETH ve 70.710 USDT olacaktır. 

Bu esnada LP, varlıklarını havuzdan çekmek isterse, LP tokenlerini sahip olduğu %20 pay karşılığında takas edecektir. Havuzdaki her varlığın güncellenen miktarlarından pay alarak 7 ETH (yani 35 ETH’nin %20’si) ve 14.142 USDT (yani 70.710 USDT’nin %20’si) alacaktır.

Bu durumda, çekilen varlıkların toplam değeri: (7 ETH x 2.000 USDT) + 14.142 USDT = 28.124 USDT.

Bununla birlikte, kullanıcı sadece 10 ETH ve 10.000 USDT’sini elinde tutsaydı, bu varlıkları bir DeFi protokolüne yatırmak yerine daha fazla kazanç elde edecekti. ETH fiyatının ikiye katlanarak 1.000 USDT’den 2.000 USDT’ye yükseldiğini varsayarsak, kullanıcının yatırılmamış varlıklarının değeri 30.000 USDT olacaktır: (10 ETH x 2.000 USDT) + 10.000 USDT = 30.000 USDT.

AMM platformlarının varlık oranlarını yönetme şekli nedeniyle oluşabilecek 1.876 USDT’lik bu fark, geçici zarar olarak bilinir.

Geçici Zarar Nasıl Önlenir?

Otomatik piyasa yapıcıları (AMM’ler) kullanan merkeziyetsiz finans (DeFi) platformlarında al-sat yaparken geçici zarar riskinden kaçınmanın veya bu riski en aza indirmenin birkaç yolu vardır:

Zarar Durdur Emirleri Kullanmak

Zarar durdur emri, potansiyel zararı sınırlandırmak için bir varlığı belirli bir fiyattan satma emridir. Açılış fiyatınızın belirli bir yüzdesi altında bir zarar durdur emri vererek önemli bir fiyat değişikliği nedeniyle geçici zarar yaşama riskini en aza indirebilirsiniz.

Düşük Slipajlı AMM’ler Kullanmak

Slipaj, bir al-sat işleminin beklenen fiyatı ile bu işlemin gerçekleştirildiği fiili fiyat arasındaki farkı ifade eder. Düşük slipajlı AMM’lerde, işlemin gerçekleştirildiği zaman ile uzlaşma zamanı arasında önemli fiyat değişiklikleri görülme olasılığı azalır ve bu da geçici zarar riskini azaltır.

Piyasayı İzlemek ve Stratejinizi Buna Göre Düzenlemek

Piyasa koşullarını takip etmek ve al-sat stratejinizi gerektiği şekilde düzenlemek, geçici zarar riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Örneğin, yakın gelecekte önemli bir fiyat değişikliği bekliyorsanız, geçici zarar riskini en aza indirmek için al-sat stratejinizi düzenlemeniz gerekebilir.

Risk Yönetimi Araçlarını Kullanmak

Çeşitli araçlar geçici zarar riskini yönetmenize ve en aza indirmenize yardımcı olabilir. Örneğin bazı DeFi platformları, al-sat işlemlerinizde limitler belirlemenize veya zarar riskini en aza indirmek için pozisyonlarınızı otomatik olarak ayarlamanıza olanak tanıyan risk yönetimi araçları sunar.

Bu stratejiler geçici zarar riskini azaltmaya yardımcı olabilse de zarara uğramayacağınızı garanti etmediklerini unutmamanız gerekir. DeFi platformlarında al-sat yapmak doğası gereği riskler taşır ve bu riskleri iyice anlamanız ve DeFi al-sat işlemlerinin sizin için doğru olup olmadığını dikkatlice değerlendirmeniz önemlidir.

Geçici Zarar Kalıcı Değildir

Örneğimizde, LP bir DeFi protokolüne likidite sağlama sürecinde yaklaşık 2.000 USDT kaybetmektedir. Bu süreç geçici zarar olarak adlandırılsa da bu terim biraz yanıltıcıdır. Geçici zarar kavramı aslında gerçekleşmemiş zarar kavramına çok benzer. Zarar teorik olarak tersine dönebilir (LP varlıklarını çekmezse ve ETH fiyatı orijinal seviyelere dönerse) ancak bunun gerçekleşeceğinin garantisi yoktur.

Dahası, LP bir protokolden likidite çektiğinde, geçici zarar kalıcı hâle gelir. Bir LP’nin geçici zarara uğradığı ve ardından varlıklarını çektiği bir durumda, protokollere likidite sağlamanın tek iyi tarafı, LP’nin, varlıklarının protokollerde olduğu süre zarfında topladığı işlem ücretleridir. Bununla birlikte, fiyat oynaklığının yüksek olduğu koşullarda, özellikle de boğa piyasası dönemlerinde ücretlerin farkı karşılaması pek mümkün değildir.

Öte yandan, havuza yatırıldığı andan itibaren ETH’nin fiyatındaki bir düşüş, ek ETH sağlayarak likidite sağlayıcısının ETH varlığını artıracaktır. Geçici zararın işleyişi göz önüne alındığında, ayı piyasasında likidite sağlamak ve boğa piyasasında sadece dalgalı varlıkları tutmak, dikkate alınması gereken stratejilerdir.

Merkeziyetsiz bir borsa kullanmak veya likidite sağlamak istiyorsanız OKC’de OKX Swap ve Farm DApp’lerini keşfederek başlayabilirsiniz.

DeFi’ye girmeye hazır değil misiniz? Kripto al-sat işlemlerinin nasıl çalıştığını öğrenerek bir başlangıç yapın ve OKX’te al-sat yapmaya başlayın. Yeni kullanıcılar kripto satın alma, yatırma ve al-sat işlemleri için ödüller kazanabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Geçici Zarar Nasıl Durdurulur?

Otomatik piyasa yapıcıları (AMM’ler) kullanan merkeziyetsiz finans (DeFi) platformlarında al-sat yaparken geçici zarar riskini en aza indirmeye yardımcı olacak birtakım stratejiler vardır. Bu stratejiler arasında zarar durdur emirlerinin kullanılması, düşük slipajlı AMM’lerin kullanılması, piyasanın izlenmesi ve risk yönetimi araçlarının kullanılması sayılabilir. Bununla birlikte, bu stratejilerin zarara uğramayacağınızı garanti etmediğini ve DeFi al-sat işlemlerinin dikkatlice değerlendirilmesi gereken doğal riskler taşıdığını unutmamak önemlidir.

Geçici Zarar Riskli Midir?

Geçici zarar, AMM kullanan DeFi platformlarında al-sat yaparken oluşabilecek bir risktir. İşlemin gerçekleştirildiği zaman ile uzlaşma zamanı arasındaki fiyat farkından kaynaklanır ve işlem aksi takdirde başarılı olsa bile trader açısından zarara neden olabilir. Geçici zarar riskini en aza indirmeye yardımcı olabilecek stratejiler olsa da, DeFi al-sat işlemlerinin doğası gereği riskler taşıdığını anlamak ve sizin için doğru olup olmadığını dikkatlice değerlendirmek önemlidir.

Geçici Zarar Sürekli Midir?

Geçici zarar, kalıcı bir zarar değildir. AMM’leri kullanan DeFi platformlarında al-sat yaparken görülebilecek geçici bir olgu olup, al-sat işleminin gerçekleştirildiği zaman ile uzlaşma zamanı arasındaki fiyat farkından kaynaklanır. Varlığın fiyatı orijinal seviyesine dönerse, geçici zarar potansiyel olarak geri alınabilir. Bununla birlikte, varlık fiyatı orijinal seviyesine geri dönmezse geçici zarar kalıcı zarar hâline gelebilir.

Neden Geçici Zarar Olarak Adlandırılır?

Geçici zarar, varlığın fiyatı orijinal seviyesine dönerse potansiyel olarak geri alınabilecek geçici bir durumdur ve bu nedenle geçici olarak adlandırılır. Geri alınamayacak kalıcı bir zarar değildir.

Geçici Zarardan Para Kazanabilir Misiniz?

Geçici zarardan para kazanmak mümkündür ancak bu garanti edilemez. Varlığın fiyatı orijinal seviyesine dönerse, geçici zarar potansiyel olarak geri alınabilir. Bununla birlikte, varlık fiyatı orijinal seviyesine geri dönmezse geçici zarar kalıcı zarar hâline gelebilir. Ayrıca, DeFi al-sat işlemleriyle ilişkili ve dikkatlice değerlendirilmesi gereken başka riskler de vardır.

Geçici Zarar Buna Değer Mi?

Geçici zararın buna değer olup olmadığı bireysel koşullarınıza ve risk toleransınıza bağlıdır. DeFi al-sat işlemleri, geçici zarar riski de dâhil olmak üzere doğası gereği bazı riskler taşır. Bu nedenle, bu riskleri iyice anlamanız ve DeFi al-sat işlemlerinin sizin için doğru olup olmadığını dikkatlice değerlendirmeniz önemlidir.